Acne vulgaris – comparative analysis of boys and girls

Wprowadzenie


Trądzik młodzieńczy jest pospolitą zapalną chorobą skóry, dotyczącą prawie 100% młodzieży. Występuje głównie na twarzy (99%), plecach (60%) i w okolicy mostkowej (15%).
W etiopatogenezie trądziku pospolitego wymienia się: nadmierną produkcję łoju przez gruczoły łojowe, nieprawidłową florę bakteryjną (Propionibacterium acnes, Staphylococcus epidermidis, Malassezia furfur), rogowacenie ujść mieszków włosowych i stan zapalny.
Aktywność gruczołów łojowych zależy od wydzielania androgenów pochodzenia gonadalnego i nadnerczowego, które wiążą się z androgenowymi receptorami komórek gruczołów łojowych. Nadmierne wydzielanie łoju koreluje odpowiednio ze stopniem ciężkości trądziku młodzieńczego. Trądzik występujący przed okresem dojrzewania może być skórnym markerem zaburzeń endokrynologicznych, np.androgenital late-onset syndrome. Różnorodność zmian skórnych jest podstawą do podziału na: trądzik zwykły (acne vulgaris), trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa), trądzik bliznowaciejący (acne keloidea), trądzik skupiony (acne conglobata), trądzik odwrócony (acne inversa), trądzik uogólniony (acne fulminans).



Cel pracy


Celem pracy było porównanie występowania, ciężkości i lokalizacji trądziku młodzieńczego, wpływu czynników środowiskowych, terapii, wiedzy na temat leczenia i oceny problemu w zależności od płci.



Materiał i metody


Badania przeprowadzono u 174 pacjentów: 87 dziewcząt i 87 chłopców w wieku od 17 do 20 lat. Ankieta składała się z 26 pytań dotyczących występowania, lokalizacji, rodzaju wykwitów skórnych, początku choroby, wywiadu rodzinnego, leczenia, pielęgnacji, wiedzy na temat metod leczenia, korzystania z solarium, kosmetyczki, siłowni, stosowania steroidów anabolicznych i antykoncepcji hormonalnej oraz współistnienia innych chorób skóry.
Badania przeprowadzono w poznańskim liceum i technikum.
Badany materiał opisano, podając procentowy udział badanych wypowiedzi – statystyka opisowa. Do oceny ciężkości trądziku zastosowano podział na trądzik zwykły (pozytywne odpowiedzi na obecność wykwitów: zaskórniki, pojedyncze ropne krosty lub liczne niebolesne krosty) i trądzik ciężki (pozytywne odpowiedzi na obecność pojedynczych bolesnych ropni lub licznych ropni zlewających się w bolesne nacieki, torbieli, blizn potrądzikowych i przebarwień).



Wyniki i omówienie

-Trądzik młodzieńczy rozwija się wcześniej u dziewcząt, co jest związane z wcześniejszym wchodzeniem w okres pokwitania. Pierwsze objawy trądziku u dziewcząt zaobserwowano w wieku 11 lat, natomiast u chłopców w wieku 12 lat (ryc. 1.).

- U chłopców o 30% częściej niż u dziewcząt stwierdzano cięższe postacie trądziku. U 2 chłopców stwierdzono trądzik odwrócony, który nie wystąpił u żadnej z dziewcząt. Trądzik u chłopców lokalizował się o 20% częściej na dekolcie, szyi, plecach i pośladkach.

- Ok. 28% chłopców i dziewcząt leczonych było przez lekarza: w 85% był to dermatolog, w 15% lekarz rodzinny. Pomimo iż cięższe postacie trądziku występowały u chłopców, to oni właśnie dłużej zwlekali z pójściem do lekarza: średnio 1/2 roku dłużej niż dziewczęta. Młodzież szukała również pomocy w salonach kosmetycznych. 8% dziewcząt i 4% chłopców z powodu trądziku zwróciło się tylko do kosmetyczki. Chłopcy 4-krotnie częściej niż dziewczęta zwrócili się z swym problemem do matki (ryc. 2.).

- Około 90% pacjentów z trądzikiem stosowało środki przeciwtrądzikowe. Zewnętrznie najczęściej używano płynów, żeli i maści. Chłopcy o 30% częściej stosowali leki doustnie. W leczeniu trądziku korzystne jest zażywanie witaminy PP, niestety stosowało ją zaledwie 9% chłopców i 4,5% dziewcząt (ryc. 3.).

- Zarówno u ponad 30% dziewcząt, jak i chłopców zmiany wyraźnie nasilały się przy braku higieny (np. dotykanie twarzy nieumytymi dłońmi).
~Dziewczęta 2-krotnie częściej obserwowały zaostrzenie po stosowaniu kosmetyków: kremów, pudrów i różu, natomiast chłopcy po kremie do golenia.
~Dziewczęta częściej niż chłopcy obserwowały zaostrzenie po diecie bogatej w węglowodany i ostre przyprawy.
~Dziewczęta 2,5-krotnie częściej niż chłopcy korzystały z solarium. W tej grupie pacjentów, zarówno u dziewcząt, jak i chłopców nie zaobserwowano zmniejszenia występowania cięższych postaci trądziku.
~ Ponad 95% chłopców i dziewcząt nie zauważyło zaostrzenia trądziku po nikotynie.
~Palące pacjentki częściej uskarżały się na łuszczącą się skórę i odbarwienia.
~Zarówno dziewczęta, jak i chłopcy stwierdzili, że stres powoduje zaostrzenie trądziku.

- 9% chłopców stosowało steroidy anaboliczne. Pacjenci zażywający steroidy anaboliczne częściej chorowali na trądzik ropowiczy i bliznowaciejący. Charakterystyczne dla tej grupy było występowanie zmian na tułowiu, w okolicach płciowych i na pośladkach. 18% dziewcząt stosowało antykoncepcję hormonalną. W tej grupie pacjentek stwierdzono 3-krotne zmniejszenie występowania blizn trądzikowych w porównaniu z pacjentkami niestosującymi antykoncepcji hormonalnej.

- Wiedza na temat leczenia choroby była zróżnicowana. 57% dziewcząt i 40% chłopców wiedziało o doustnym leczeniu antybiotykami. Dziewczęta częściej wiedziały o leczeniu hormonalnym, natomiast chłopcy o leczeniu autoszczepionką. Wiedza na temat retinoidów – najskuteczniejszego leku w terapii trądziku – była znikoma (5 chłopców i 1 dziewczynka udzieliło odpowiedzi pozytywnej) – ryc. 4.

U dziewcząt wiedza o trądziku pochodziła głównie z czasopism młodzieżowych i od koleżanek. Chłopcy o połowę rzadziej korzystali z powyższych źródeł, za to częściej czerpali informacje z Internetu i telewizji. Zaledwie 6% ankietowanych dziewcząt i chłopców informacje uzyskało w szkole na lekcji biologii lub wychowawczej (ryc. 5.).

- Chłopcy lepiej znoszą chorobę. 50% chłopców i ponad 85% dziewcząt mających trądzik uważało, że jest to dla nich problem.



Dyskusja


Badania potwierdziły, że u pacjentów chorujących na trądzik istnieją zarówno różnice, jak i podobieństwa w zależności od płci.
Wyniki badań prowadzonych w różnych krajach świata dotyczących początku pojawiania się zmian trądzikowych w zależności od płci są zgodne z naszymi wynikami [1–4]. Niezależnie od strefy geograficznej dziewczęta wcześniej wchodzą w okres dojrzewania i dlatego pierwsze objawy trądziku występują u nich 1–2 lata wcześniej niż u chłopców.
Wiele prac [1, 2, 5–7] potwierdza nasze obserwacje, że chłopcy częściej niż dziewczęta chorują na trądzik ropowiczy, skupiony, bliznowaciejący czy uogólniony.
W pracach [2, 5–8] stwierdzono również wprost proporcjonalną zależność między wiekiem pacjentów i ich dojrzałością płciową a stopniem ciężkości trądziku, zwłaszcza u chłopców. Ze względu na zbyt wąski przedział wiekowy naszych pacjentów (17–20 lat) nie oceniano czy istnieje podobna zależność.

Nie obserwowano różnicy między płcią w szukaniu pomocy u lekarza. Nasze badania pokazały, że 28% chłopców i dziewcząt zgłosiło się po pomoc do lekarza, co stanowiło większy procent w porównaniu z badaniami [7] prowadzonymi na grupie angielskiej (22% szukało pomocy u lekarza). Różnica w wynikach badań prawdopodobnie jest spowodowana zależnością częstości zachorowań i stopniem ciężkości trądziku od wieku pacjentów (grupa angielska była młodsza od grupy polskiej).
Polscy pacjenci z trądzikiem w przeważającej większości byli leczeni przez dermatologów, w przeciwieństwie do pacjentów z Europy Zachodniej i USA, gdzie leczenie trądziku młodzieńczego należy do obowiązków lekarza rodzinnego.

Czy palenie papierosów ma wpływ na objawy kliniczne trądziku? Na to pytanie brak jednoznacznej odpowiedzi. Zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców nie zaobserwowano znaczącego wpływu na zaostrzenie trądziku, choć palące pacjentki skarżyły się na łuszczącą się skórę i odbarwienia. Badania oceniające wpływ palenia na trądzik przeprowadzone na duńskiej populacji [9] przyniosły podobny wynik, w przeciwieństwie do badaczy niemieckich, którzy stwierdzili, że palenie papierosów jest klinicznie ważnym czynnikiem zwiększającym zachorowalność i stopień ciężkości trądziku [10]. Wyniki badań angielskich naukowców potwierdzają hipotezę, że jeden ze składników dymu papierosowego ma przeciwzapalny wpływ na trądzik i wskutek tego powoduje poprawę kliniczną [11].

Badania pokazały, że jest duża zależność między płcią a poczuciem choroby [7]. To, że trądzik jest większym problemem dla dziewcząt ma z pewnością związek z wymaganiami związanymi z atrakcyjnym wyglądem kobiety w dzisiejszym społeczeństwie.
Atrakcyjny wygląd ma również znaczenie dla chłopców – prawie co 2. chłopiec trenował na siłowni, co 5. – korzystał z solarium, a co 13. z zabiegów u kosmetyczki (dla porównania, prawie co 2. dziewczynka korzystała z solarium, co 5. z zabiegów u kosmetyczki, a co 7. trenowała na siłowni).
Wiele badań w literaturze medycznej podkreśla, że kobiety częściej cierpią na zaburzenia psychologiczne z powodu trądziku, choć może to również odzwierciedlać różnicę w komunikowaniu uczuć w zależności od płci.

Badania pokazały, że potrzebna jest szersza edukacja, zwłaszcza w szkołach. Wiedza na temat leczenia choroby niezależnie od płci była niewystarczająca. Wyniki badań [1, 7, 12] sugerują, że potrzeba udoskonalić edukację, by zapewnić młodzież, że istnieje skuteczne leczenie i że wcześniej rozpoczęta terapia może zapobiec wystąpieniu cięższych postaci trądziku.



Podziękowania

Składamy serdeczne podziękowania prof. Ryszardowi Żabie za opiekę merytoryczną i życzliwość.



Piśmiennictwo

1. Kilkenny M, Merlin K, Plunkett A, Marks R: The prevalence of common skin coditions in Australian school students: 3. Acne vulgaris Br J Dermatol, 1998, 139: 840-5.
2. Burton Jl, Cunliffe WJ, Stafford S: The prevalence of acne vulgaris in adolescence. Br J Dermatol, 1971, 85: 119-26.
3. Dreno B, Poli F: Epidemiology of acne. Dermatology, Jan 1, 2003, 206 (1): 7-10.
4. Al.-Ameer AM, Al.-Akloby OM: Demographic features an seasonal variations in patiens with acne vulgaris in Saudi Arabia: a hospital-based study.
5. Lucky AW, Biro FM, Huster GA, Morrison JA, Elder N: Acne vulgaris in early adolescent boys. Correlations with pubertal maturation and age. Arch Dermatology, Feb 1991, 127 (2): 210-6.
6. Lello J, Pearl A, Arroll B, Yallop J, Birchall NM: Prevalence of acne vulgaris in Auckland senior high school students. NZ Med J, July 28, 1995, 108 (1004): 287-9.
7. Smithard A, Glazebrook C, Williams HC: Acne prevalence, knowledge about acne and psychological morbidity in mid--adolescence: a community-based study. Br J Dermatol, 2001, 145: 274-9.
8. Kilkenny M, Stathakis V, Hibbert ME, Patton G, Caust J, Bowes G: Acne in Victorian adolescents: assosiations with age, gender, puberty and psychiatric symptoms. J Paediatr Child Health, Oct 1997, 33 (5): 430-3.
9. Jemec GB, Linneberg A, Nielsen NH, Frolund L, Madson F, Jorgensen T: Have oral contraceptives reduced the prevalence of acne? A population-based study of acne vulgaris, tobacco smoking and oral contraceptives Dermatology, Jan 1, 2002, 204 (3): 179-84.
10. Schafer T, Nienhaus A, Vieluf D, Berger J, Ring J: Epidemiology of acne in the general population: the risk of smoking. Br J Dermatol, July 1, 2001, 145 (1): 100-4.
11. Mills CM, Peters TJ, Finlay AY: Does smoking influence acne? Clin Exp Dermatol, Mar 1993, 18 (2): 100-1.
12. Yeung CK, Teo LH, Xiang LH, Chan HH: A community-based epidemiological study of acne vulgaris in Hong Kong adolescents. Acta Derm Venereol, 2002, 82 (2): 104-7.

Pracę wygłoszono na Międzynarodowym Kongresie Studentów i Młodych Lekarzy, Poznań 18–20 maja 2003.