Clinical evaluation of short-term efficacy of pimecrolimus in the treatment of children suffering from atopic dermatitis

Adres do korespondencji: prof. dr hab. med. Ryszard Kurzawa, Klinika Alergologii i Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc,
ul. prof. Jana Rudnika 3b, 34-700 Rabka Zdrój, tel. +48 18 267 69 36, faks +48 18 267 98 50, e-mail: rkurzawa@zpigichp.edu.pl



Wprowadzenie
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłym i nawrotowym schorzeniem z wybitnie nasilonym świądem, typową lokalizacją, charakterystycznym obrazem zmian oraz współistnieniem innych schorzeń atopowych u danego pacjenta lub w jego rodzinie. AZS jest chorobą występującą najczęściej w populacji dziecięcej. Częstość jego występowania u dzieci ocenia się na ok. 20% w porównaniu do 10–12% częstości występowania w populacji ogólnej.
Reakcje alergiczne, które biorą udział w powstawaniu zmian skórnych w przebiegu AZS to:
1. IgE-zależna odpowiedź na alergeny białkowe (powietrznopochodne i pokarmowe) i autoantygeny tkankowe;
2. komórkowa odpowiedź na alergeny białkowe, autoantygeny tkankowe oraz na hapteny:
3. reakcje z autoagresji – IgG przeciw IgE i autoantygeny tkankowe;
4. odpowiedź na suprantygeny, takie jak białka bakteryjne czy białka drożdżaków.

Kluczową rolę w patogenezie zmian w AZS odgrywają komórki Langerhansa. Są to komórki prezentujące antygen, które na swojej powierzchni posiadają receptory dla przeciwciał w klasie IgE. Receptory te, poprzez związanie z IgE wiążą selektywnie odpowiednie antygeny i mogą je prezentować komórkom immunokompetentnym, takim jak limfocyty T pomocnicze, posiadającym na swojej powierzchni marker CD4+. Prezentacja antygenu limfocytom T przez komórki Langerhansa prowadzi do powstania dwóch typów limfocytów Th; Th1 lub Th2, które różnią się profilem produkcji cytokin. Th1 produkują IFN-γ, IL-2 i działają pomocniczo w odpowiedzi typu komórkowego, natomiast Th2 produkują IL-3,
IL-4, IL-5, IL-6, IL-10, IL-13 i wspomagają odpowiedź humoralną. IL-4 m.in. stymuluje proliferację limfocytów B i produkcję przez nie IgE, jednocześnie hamując czynność limfocytów Th1. Wzajemnej równowadze pomiędzy Th1 i Th2 przypisuje się prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. U chorych na atopowe zapalenie skóry reakcja odpowiedzi na alergeny jest dwufazowa. W pierwszej, ostrej fazie dominuje opisana wcześniej reakcja z przewagą limfocytów Th2. Natomiast w drugiej fazie, klinicznie objawiającej się przewlekaniem procesu chorobowego, dominują limfocyty Th1 i wytwarzany przez nie IFN-γ. Przewlekły stan zapalny u chorych na AZS prowadzi do niszczenia tkanek i uwalniania autoantygenów. U ok. 60% chorych stwierdza się również występowanie autoprzeciwciał w klasie IgE przeciwko własnym białkom, najczęściej naskórka i komórek śródbłonka, ale także fibroblastów i płytek krwi. Mogą one znajdować się na powierzchni komórek Langerhansa, związane przez receptory o niskim powinowactwie dla IgE – FceRI i w ten sposób prezentować autoantygeny limfocytom T, doprowadzając do powstawania zjawisk autoagresji i nasilania stanu zapalnego.
Leki przeciwzapalne, stosowane dotychczas w leczeniu atopowego zapalenia skóry to preparaty glikokortykosteroidowe (GKS). Po raz pierwszy w leczeniu dermatologicznym zostały one zastosowane w 1952 r. przez Sulzbergera i Wittena i od tego czasu znalazły zastosowanie w miejscowym leczeniu wielu chorób skóry. Leki te działają poprzez wiązanie się z receptorem dla GKS, który znajduje się praktycznie we wszystkich komórkach organizmu. Po połączeniu się z receptorem oddysocjowane zostają białka szoku termicznego Hsp 70 i Hsp 90, a sam aktywny kompleks GKS-receptor wędruje do jądra komórkowego, gdzie łączy się z sekwencją GRE. Działanie przeciwzapalne GKS polega zarówno na syntezie białek przeciwzapalnych, takich jak lipokortyna-1 czy wazokortyna, jak i hamowaniu syntezy receptorów dla cytokin oraz hamowaniu syntezy samych cytokin. Wazokortyna bierze udział w mechanizmie zwężania naczyń i przy współudziale katecholamin pod wpływem jej działania dochodzi do obrzęku włókien kolagenowych i wzrostu uwodnienia substancji międzykomórkowej. Lipokortyna pełni rolę inhibitora fosfolipazy A2, produkcji prostaglandyn i innych mediatorów reakcji zapalnej, a przez to hamuje proliferację limfocytów oraz migrację monocytów do miejsca zapalenia. GKS powodują także spadek poziomu składowych dopełniacza. Oprócz działania przeciwzapalnego, antyproliferacyjnego i immunosupresyjnego posiadają one także pewne działanie przeciwświądowe, które może być związane z działaniem antagonistycznym w stosunku do histaminy. Glikokortykosteroidy dobrze wnikają do skóry, zwłaszcza w miejscach, w których skóra właściwa i naskórek są cienkie. Do takich miejsc należą okolica twarzy (szczególnie powieki), narządów płciowych. Zwiększone przenikanie występuje również w fałdach skórnych, gdzie przyleganie skóry tworzy naturalny opatrunek okluzyjny, a także u niemowląt i małych dzieci, u których komórki naskórka ułożone są luźniej, a warstwa rogowa naskórka jest słabiej wykształcona. Miejscowe stosowanie GKS jest skuteczne, jednakże przy nieumiejętnym stosowaniu tych leków, a zwłaszcza przy przewlekłej miejscowej aplikacji, istnieje ryzyko wystąpienia miejscowych objawów ubocznych związanych z hamowaniem syntezy kolagenu i aktywności fibroblastów, spowodowanym antymitotycznym działaniem GKS. Najczęściej występującymi miejscowymi objawami ubocznymi, związanymi ze stosowaniem GKS są zanik naskórka i skóry właściwej, poszerzenie naczyń krwionośnych, powstawanie rozstępów skóry, występowanie nadmiernego owłosienia oraz trądzik posteroidowy. Z przewlekłym stosowaniem GKS związane jest również ryzyko dołączenia się infekcji bakteryjnej, wirusowej czy grzybiczej oraz coraz częściej opisywane występowanie alergii kontaktowej. W przypadku stosowania mGKS rzadko dochodzi do powstawania ogólnych działań ubocznych, które polegają na zahamowaniu osi podwzgórzowo-przy-
sadkowo-nadnerczowej. Zdarzają się one najczęściej u małych dzieci [1, 2]. Dlatego istniało duże zapotrzebowanie na inne leki do stosowania miejscowego, które działając przeciwzapalnie, pozbawione będą tych działań ubocznych, a w związku z tym będą mogły być stosowane przewlekle w grupie najmłodszych chorych.
W początkach lat 80. do leczenia immunosupresyjnego wprowadzono pierwszy inhibitor kalcyneuryny (IK) – cyklosporynę (CsA). Stosowana ona była dotychczas u chorych po przeszczepach narządów. W 1986 r. wykazano jej skuteczność również w leczeniu łuszczycy, a później okazało się także, że inne przewlekłe zapalne choroby skóry także dobrze reagują na doustne leczenie CsA. Jednakże dawki CsA stosowane doustnie u chorych po przeszczepach mogą być za małe do skutecznego działania w przypadku chorób skóry, natomiast stosowanie dawek wyższych związane jest z pojawianiem się poważnych działań ubocznych, takich jak nadciśnienie, nefrotoksyczność, zaburzenia psychiatryczne, hiperlipidemia oraz związany z immunosupresją wzrost ryzyka rozwoju chłoniaków i zakażeń. Z uwagi na jej słabą penetrację skóry (wielkość graniczna cząstek penetrujących skórę określana jest na ok. 500 D, podczas gdy masa cząsteczkowa CsA wynosi 1 202 D), działania uboczne i wysokie koszty leczenia, stosowanie CsA nie zyskało szerszej akceptacji. Dopiero wprowadzenie takrolimusu i pimekrolimusu, różniących się budową, ale o podobnym do CsA mechanizmie działania, przyniosło szansę na skuteczne i pozbawione poważnych powikłań miejscowe leczenie przeciwzapalne przewlekłych chorób skóry [3, 4]. Jako pierwszy do lecznictwa został wprowadzony takrolimus. Jego masa cząsteczkowa wynosi 822 D, wchłania się on w większym stopniu do skóry niż CsA. Poziom jego wchłaniania może wzrastać, gdy skóra jest zmieniona zapalnie lub uszkodzona. Jednak przy stosowaniu tego leku w dużym stężeniu należy pamiętać, że swoisty poziom leku w surowicy krwi przy doustnym podawaniu jest wyższy od terapeutycznego. [3, 4].
Jako drugi do lecznictwa wprowadzony został pimekrolimus. Lek ten penetruje dobrze do skóry, jednakże praktycznie nie wchłania się do krwiobiegu – jego poziomy w surowicy krwi u chorych stosujących lek są przeważnie poniżej poziomu oznaczalności [3–5].
Działanie IK (ryc. 1.) polega na łączeniu się z białkami cytozolowymi (cyklofilina w przypadku CsA oraz makrofilina-12 w przypadku takrolimusu i pimekrolimusu). Kompleks taki blokuje kalcyneurynę – fosfatazę serynowo-tyreoninową. Podczas reakcji antygen – przeciwciało dochodzi do wzrostu stężenia wolnego wapnia w komórce, który po związaniu z kalmoduliną aktywuje kalcyneurynę. Prowadzi to do defosforylacji cytoplazmatycznej podjednostki białka regulatorowego NFATc i jego przemieszczenia się do jądra komórkowego, gdzie dochodzi do połączenia się z jednostką jądrową NFATn. Tak powstały kompleks prowadzi do ekspresji genów dla cytokin prozapalnych; IL-2, IL-3, IL-4, IL-5, IFN-γ, TNF-α, GM-CSF. Kompleks lek – immunofilina blokuje kalcyneurynę i zapobiega defosforylacji NFATc, co uniemożliwia jego przeniknięcie do jądra komórkowego. W związku z tym nie dochodzi do transkrypcji mRNA dla wymienionych wyżej cytokin prozapalnych zarówno w zakresie Th1, jak i Th2. Miejscowo stosowane inhibitory kalcyneuryny powodują również blokadę degranulacji mastocytów oraz ograniczają ekspresję genów zaangażowanych w produkcję leukotrienów. Takrolimus ponadto działa również hamująco na czynność komórek Langerhansa, którego to działania nie ma pimekrolimus. Nie wpływa on również na uwalnianie cytokin prozapalnych z monocytów, fibroblastów i keratynocytów. Działając wybiórczo na limfocyty i komórki tuczne, pimekrolimus nie powoduje powstawania zaników skórnych i poszerzenia naczyń krwionośnych skóry [3–5].
Cel pracy
Celem badania była ocena kliniczna szybkości działania przeciwzapalnego pimekrolimusu, objawiającego się znaczącym ustąpieniem objawów fizykalnych, jak i złagodzeniem świądu i zmniejszeniem zaburzeń.
Materiał i metody
Badaniem objęto 40 dzieci i młodzież w wieku od 13. mies. życia do 16. roku życia, chorych na AZS o stopniu ciężkości od łagodnego do umiarkowanego, leczonych w Klinice Alergologii i Pneumonologii oraz w Poradni Przyklinicznej IGiChP ZP w Rabce Zdroju. Rozpoznanie AZS stawiane było zgodnie z kryteriami Hanifina i Rajki. Badanie prowadzono przez 6 tyg., obejmowało ono 5 wizyt kontrolnych:
I wizyta – dzień 1. – włączenie do badania,
II wizyta – 4. dzień – ocena skuteczności leczenia po 3 dniach stosowania leku,
III wizyta – 8. dzień – ocena skuteczności
leczenia po 7 dniach stosowania
leku,
IV wizyta – 22. dzień stosowania leczenia
w połowie badania,
V wizyta – 43. dzień – cena skuteczności
leczenia po 6 tyg. stosowania
leku.
Warunkiem włączenia do badania było również odstawienie na 3 dni stosowanych wcześniej miejscowych GKS i miejscowych leków immunomodulujących oraz na 1 tydz. GKS stosowanych ogólnie. Lek stosowano 2 razy dziennie w miejscach występowania zmian skórnych. W trakcie badania utrzymano leczenie pielęgnacyjne preparatami nawilżającymi oraz dietę wymaganą u poszczególnych chorych. Zarówno przed badaniem, jak i w trakcie jego trwania dzieci nie otrzymywały leków przeciwhistaminowych.
W trakcie każdej wizyty oceniano stopień rozległości i nasilenia zmian skórnych wg skali EASI (Eczema Area and Severity Index), występowanie świądu i zaburzeń snu (ocena pacjenta lub rodziców w skali od 1–10) oraz wykonywano dokumentację fotograficzną. W trakcie każdej wizyty odnotowywano również zgłaszane przez chorego występowanie niepożądanych objawów ubocznych.
Dla wskaźnika EASI, stopnia nasilenia świądu i stopnia nasilenia zaburzeń snu obliczano wartości średnie wraz z 95% przedziałem ufności. Różnice pomiędzy wartościami średnimi oceniano jednostronnym testem T-studenta.
Wyniki
Badaniem objęto 40 dzieci chorych na AZS o stopniu ciężkości od łagodnego do umiarkowanego, leczonych w Klinice Alergologii i Pneumonologii oraz w Poradni Przyklinicznej IGiChP ZP w Rabce Zdroju. W grupie tej znajdowało się 18 chłopców i 22 dziewczęta. Średni wiek dzieci objętych badaniem wynosił 5,2 roku. Najmłodsze dziecko w chwili włączania do badania miało 16 mies., najstarsze – 15 lat. Nie wszystkie dzieci, które rozpoczęły badanie, uczestniczyły w nim do końca. Po włączeniu do badania na wizytę 2. i 3. zgłosiły się wszystkie dzieci biorące udział w badaniu. Na wizytę 4. nie zgłosiło się 2 dzieci, a na wizytę 5. dalszych 5 pacjentów. Badanie przed terminem przerwano u 3 dzieci; 2 z powodu dołączenia się infekcji skórnych, które wykluczyły dalsze stosowanie leku, oraz 1 z powodu włączenia w trakcie trwania badania leków przeciwhistaminowych przez lekarza poz. Dzieci zostały wyłączone z badania w trakcie 4. wizyty. Tak więc z badanej
40-osobowej grupy dzieci badanie ukończyło 30 dzieci.
W dniu włączenia do badania średnia wartość wskaźnika EASI wynosiła 12,0 (95% przedział ufności 8,7–15,4). Po trzech dniach stosowania leczenia wartość wskaźnika EASI zmniejszyła się do 5,9 (95% przedział ufności 3,9–8,0) (ryc. 2.). Zmniejszenie średniego wskaźnika EASI po 3 dniach stosowania leku jest istotne statystycznie.

W 1. dniu badania nasilenie świądu w skali 0–10 oceniane przez rodziców lub chorych wynosiło średnio 6,2 (95% przedział ufności 5,2–7,2). Po 3 dniach stosowania leczenia stwierdzono zmniejszenie średniego stopienia nasilenia świądu do 3,2 (95% przedział ufności 2,3–4,2) (ryc. 3.).
Obserwowano również zmniejszenie stopnia nasilenia zaburzeń snu, który w 1. dniu badania oceniany był na 4,5 (3,3–5,6), natomiast po 3 dniach leczenia już tylko na 2,1 (1,1–3,1) (ryc. 4). Zarówno zmniejszenie stopnia nasilenia świądu, jak i zaburzeń snu jest istotne statystycznie.

Wskaźnik EASI oceniany w trakcie 3. wizyty – po 7 dniach leczenia – wynosił średnio 3,3 (95% przedział ufności 1,9–4,7). Dalszemu zmniejszeniu uległy również wartości nasilenia świądu i zaburzeń snu i wynosiły one odpowiednio 2,0 (1,1–2,9) i 1,6 (0,7–2,5). W stosunku do wartości wstępnych z pierwszego dnia badania różnica jest istotna statystycznie, natomiast różnice pomiędzy wartościami uzyskanymi po 3 i po 7 dniach stosowania leczenia nie są istotne statystycznie.
Po kolejnych 2 tyg. leczenia uzyskano dalszą poprawę stanu chorego – średnia wartość wskaźnika EASI zmniejszyła się do wartości 2,4 (1,1–3,7), a stopień nasilenia świądu oceniany był średnio na 1,4 (0,7–2,1), występowanie zaburzeń snu na 0,9 (0,3–1,5). Tak jak poprzednio, w stosunku do wartości wstępnych z 1. dnia badania różnica jest istotna statystycznie, natomiast różnice pomiędzy wartościami uzyskanymi po 7 dniach i po 21 dniach stosowania leczenia nie są istotne statystycznie.
Po zakończonym badaniu – 6. tydz. leczenia – średnia wartość wskaźnika EASI wynosiła 2,2 (0,7–3,8), stopień nasilenia świądu oceniany był średnio na 1,3 (0,3–2,2), a zaburzeń snu na 0,9 (0,1–1,7). Również
w tym zakresie, w stosunku do wartości wstępnych z 1. dnia badania, różnica jest istotna statystycznie, natomiast różnice pomiędzy wartościami uzyskanymi w czasie ostatniej wizyty po 21 dniach i po 42 dniach stosowania leczenia nie są istotne statystycznie. Uzyskane wyniki przedstawiono graficznie na ryc. 2.–4.
Omówienie wyników
Pimekrolimus – macrolactam ascomycyny jest produktem bakterii Streptomyces hygroscopicus, posiadającym właściwości immunosupresyjne. Został on wyodrębniony po raz pierwszy prawie 40 lat temu i początkowo badany był pod kątem działania przeciwgrzybicznego. Właściwości immunomodulujące macrolactamu ascomycyny poznano dopiero ok. 16 lat po jego wyizolowaniu. Budowa cząsteczki leku różni się od budowy cząsteczki takrolimusu dwoma podstawnikami: metylowym w miejscu etylowego i chlorowym w miejscu hydroksylowego (ryc. 5.). Charakteryzuje się on dobrą penetracją do skóry, ale słabszym przenikaniem przez skórę i nie wywiera działania układowego, niezależnie od czasu trwania kuracji i wieku leczonego chorego. Działając wybiórczo na limfocyty i komórki tuczne, pimekrolimus nie powoduje powstawania zaników skórnych i rozszerzenia naczyń krwionośnych skóry. Stosowany miejscowo w postaci 0,1% kremu posiada aktywność przeciwzapalną porównywaną z 0,05% propionianem klobetazolu i propionianem flutikazonu [3, 5, 6].
Pierwsze badanie nad zastosowaniem pimekrolimusu w leczeniu chorych na AZS przeprowadzone zostało przez Van Leenta i wsp. w 1998 r., w małej grupie 34 chorych [7]. Wykazało ono, że w grupie chorych, u których stosowano lek 2 razy dziennie, uzyskano znaczącą poprawę kliniczną w porównaniu z grupą chorych, u których stosowano samo podłoże.
Kolejne badania dotyczyły zarówno doboru dawki leku, jak i bezpieczeństwa jego stosowania. Badanie prowadzone przez Lugera i wsp. [8] w grupie 260 chorych wykazało, że skuteczność stosowanego miejscowo pimekrolimusu zależna jest od dawki leku. Najlepsze wyniki uzyskano, stosując lek w 1% stężeniu, nie zaobserwowano dla tego stężenia częstszego występowania miejscowych objawów ubocznych niż przy stosowaniu niższych stężeń leku. Harper i wsp. [9] przeprowadzili badanie dotyczące oceny ryzyka systemowego działania 1% pimekrolimusu stosowanego u dzieci w wieku od 1. do 4. roku życia na dużą powierzchnię ciała, wykazując bardzo dobry profil bezpieczeństwa tego leku. W badaniu tym uczestniczyło 10 dzieci, u których zmiany skórne obejmowały do 69% powierzchni ciała. U dzieci tych w trakcie i po 3-tygodniowym stosowaniu 1% kremu stwierdzono stałe niskie stężenie pimekrolimusu w surowicy krwi, nawet u tych z bardzo rozległymi zmianami skórnymi.
Następnym problemem, którego dotyczyły badania, był okres bezpiecznego stosowania leku i szybkość jego działania. Badania prowadzone przez różne ośrodki, m.in. przez Wahna i wsp. [10], Kapp i wsp. [11], Meurera i wsp. [12] oraz ostatnio opublikowana praca Papp i wsp. [13], wykazały, że stosowanie 1% kremu pimekrolimus przez długi czas jest dobrze tolerowane przez chorych i nie obserwuje się występowania istotnych działań niepożądanych w porównaniu z grupą leczoną metodami konwencjonalnymi. Co więcej, wyniki potwierdziły skuteczność stosowania 1% kremu pimekrolimus w zapobieganiu rozwojowi zaostrzeń – w grupach dzieci, w których stosowano lek aktywny, konieczność stosowania GKS była znacząco mniejsza niż w grupach, w których stosowano podłoże lekowe. W badaniach zwrócono również uwagę na to, że w grupach, w których stosowano 1% krem pimekrolimus, w miarę upływu czasu zmniejszała się zarówno całkowita zajęta powierzchnia ciała, jak i częstość stosowania leku.
W dotychczas przeprowadzonych badaniach dotyczących szybkości działania leku wykazywano znaczącą jego skuteczność widoczną już po 7 dniach stosowania. Poprawa dotyczyła zarówno stopnia nasilenia zmian skórnych ocenianych w skali EASI, jaki i nasilenia świądu. Działanie to wykazano w wieloośrodkowym badaniu Eichenfielda i wsp. [14], które obejmowało 403 dzieci w wieku od 1. do 17. roku życia. W badaniu tym po 7 dniach stosowania leku obserwowano znaczące zmniejszenie wskaźnika EASI oraz nasilenia świądu u dzieci w grupie stosującej pimekrolimus. Poprawa ta obserwowana była zarówno w stosunku do pierwszego dnia badania, jak i w porównaniu z grupą kontrolną, która otrzymywała placebo. Również badania prowadzone przez Ho i wsp. [15] wykazały szybkie działanie 1% kremu pimekrolimus. Badanie to objęło 186 dzieci w wieku od 3 do 23 mies. i obejmowało II fazy. W I fazie, prowadzonej w warunkach podwójnie ślepej próby i trwającej 6 tyg., dzieci zostały losowo przydzielone do dwóch grup otrzymujących odpowiednio 1% krem pimekrolimus lub podłoże lekowe. W II fazie, prowadzonej przez 20 tyg., wszystkie dzieci otrzymywały 1% krem pimekrolimus. Klinicznie i statystycznie znaczące różnice w poprawie stanu klinicznego chorych w dwóch grupach obserwowano już w 8. dniu badania. Dotyczyły one zarówno poprawy wskaźnika EASI, jak i zmniejszenia nasilenia świądu.
Ostatnio opublikowane zostały również wyniki badania prowadzonego przez Kaufmana i wsp. [16] w grupie 196 niemowląt w wieku od 3 do 23 mies. Wykazały one znaczącą skuteczność stosowanego miejscowo pimekrolimusu już po 3 dniach leczenia. Skuteczność ta dotyczyła zmniejszenia stopnia nasilenia zmian skórnych (znaczące zmniejszenie wskaźnika EASI) oraz zmniejszenia zaburzeń snu. Natomiast znaczące zmniejszenie nasilenia świądu obserwowano już po 2 dniach stosowania leczenia pimekrolimusem.
Wyniki uzyskane w prowadzonym przez nas badaniu również wykazały znaczącą skuteczność leku, obserwowaną już po 3 dniach stosowania leczenia. Skuteczność ta dotyczyła zmniejszenia stopnia nasilenia zmian skórnych (EASI 12,0 w 1. dniu badania i 5,9
w 4. dniu badania) oraz zmniejszenia nasilenia świądu (odpowiednio 6,2 i 3,2) i zaburzeń snu (4,5 i 2,1). Różnice w wynikach uzyskiwanych przy kolejnych wizytach nie były już istotne statystycznie, co sugeruje, że w ciągu pierwszych 3 dni stosowania leku uzyskuje się najszybsze, czasami wręcz spektakularne efekty. W kolejnych dniach stosowania leku uzyskuje się już wolniejszą poprawę i podtrzymywanie efektów leczenia.
Wnioski
1. Pimekrolimus 1% krem okazał się wysoce skuteczny w łagodzeniu dolegliwości u dzieci chorych na atopowe zapalenie skóry już po 3 dniach stosowania leku. Objawia się to zarówno znamiennym statystycznie zmniejszeniem stopnia nasilenia klinicznych, jak i zmniejszeniem nasilenia świądu oraz zaburzenia snu.
2. Najszybsze działanie leku obserwowano w ciągu pierwszych 3 dni jego stosowania. W trakcie kolejnych wizyt różnice w zakresie nasilenia objawów klinicznych (EASI), jak i nasilenia świądu oraz zaburzeń snu nie były istotne statystycznie.
Piśmiennictwo
1. Szepietowski J: Atopowe zapalenie skóry: aspekty terapeutyczne. Standardy Medyczne 2003, 12 (50): 1437-1442.
2. Wojas-Pelc A, Setkowicz M, Bogdaszewska-Czbanowska J: Kortykosteroidy w miejscowej terapii chorób skóry – korzyści i efekty uboczne. Przegląd Lekarski 2002, 59, 3: 170-174.
3. Czarnecka-Operacz M, Silny W: Nowe leki w miejscowej terapii atopowego zapalenia skóry. Pol Merk Lek 2003, XIV, 84: 682-684.
4. Santorski G, Sułowicz W, Pączek L: Nowe leki immunosupresyjne: leki immunomodulujace do stosowania zewnętrznego. Przegląd Lekarski 2002, 59, 11: 907-911.
5. Bernard LA, Bergman JN, Eichenfield LF. Pimecrolimus 1% Cream (Elidel (r)). Skin Therapy 2002, 7 (4).
6. Griffiths CEM: Ascomycin: an advance in the management of atopic dermatitis. Br J Dermatol 2001, 144: 679-681.
7. Van Leent EJM, Graeber M, et al.: Effectiveness of the ascomycin macrolactam SDZ ASM 981 in the topical treatment of atopic dermatitis. Arch Dermatol 1998, 134: 805-809.
8. Luger T, Van Leent EJM, Graeber M, et al.: SDZ ASM 981: an emerging safe and effective treatment for atopic dermatitis. Br J Dermatol 2001,144: 788-794.
9. Harper J, Green A, Scott G, et al.: First experience of topical SDZ ASM 981 in children with atopic dermatitis. Br J Dermatol 2001, 144: 781-787.
10. Wahn U, Bos JD, Goodfield M, et al.: Efficacy and safety of pimecrolimus Cream in the Long-Term Managemant of Atopic Dermatitis in Children. Pediatrics 2002, 110 (1).
11. Kapp A, Papp K, Bingham A, et al.: Long-term management of atopic dermatitis in infants with topical pimecrolimus, a nonsteriod anti-inflamatory drug. J Allergy Clin Immunol 2002, 110, 2: 277-284.
12. Meurer M, Fölster-Holst R, Wozel G, et al.: Pimecrolimus
Cream in the Long-Term Managemant of Atopic Dermatitis in Adults: A Six-Month Study. Dermatology 2002, 205: 271-277.
13. Papp K, Staab D, Harper J et al.: Effect of pimecrolimus cream 1% on the long term course of pediatric atopic dermatitis. Int J Dermatol 2003.
14. Eichenfield LF, Lucky AW, Boguniewicz M, et al.: Safety and efficacy of (ASM981) cream 1% pimecrolimus in the treatment of mild and moderate atopic dermatitis in children and adolescents. J Am Acad Dermatol 2002, 46, 4: 495-504.
15. Ho VC, Gupta E, Kaufman R, et al.: Safety and efficacy of nonsteroid pimecrolimus cream 1% in the treatment of atopic dermatitis in infants. J Pediatrics 2003; Feb: 155-162.
16. Kaufman R, Fölster-Holst R, Hoeger P, et al.: Pimecrolimus 1% cream shows within 3 days of treatment a significant improvement in atopic dermatitis in infants aged 3-23 months. 2003 Po. no. 49. EAACI Paryż 2003.