eISSN: 2450-4459
ISSN: 2450-3517
Lekarz POZ
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Supplements Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors
Editorial System
Submit your Manuscript
3/2020
vol. 6
 
Share:
Share:

Hymenoptera venom allergy in general practitioners’ practice

Agnieszka Rey
1
,
Marta Chełmińska
1

  1. Klinika Alergologii i Pneumonologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
Online publish date: 2020/09/22
Article file
- alergia na jady.pdf  [0.09 MB]
Get citation
 
 

Wstęp

Szacuje się, że w zależności od trybu życia 54–95% osób w populacji było użądlonych przez owada błonkoskrzydłego co najmniej raz w życiu [1]. Jako konsekwencje żądlenia mogą wystąpić:
• prawidłowa reakcja na użądlenie,
• duża reakcja miejscowa (zmiana o średnicy powyżej 10 cm utrzymująca się ponad 24 godziny),
• reakcje anafilaktyczne o różnym stopniu nasilenia,
• reakcje nietypowe,
• reakcje toksyczne (najczęściej po wielokrotnych żądleniach).
Reakcje anafilaktyczne mogą wikłać 0,3–8,9% użądleń, a w grupie osób narażonych na częste żądlenia (np. pszczelarzy) nawet 34–38% [1]. Należy też zwrócić uwagę, że użądlenia owadów błonkoskrzydłych są jedną z najczęstszych przyczyn ciężkich reakcji anafilaktycznych (wg różnych źródeł 7–59%) [1, 2]. Do oceny nasilenia reakcji anafilaktycznych stworzono wiele skal. Jedną z częściej używanych jest klasyfikacja nasilenia reakcji systemowej wg Muellera (tab. 1). Alergia na jady owadów błonkoskrzydłych stanowi zagrożenie życia i w znacznym stopniu obniża jego jakość w związku z obawą przed kolejnym żądleniem i jego możliwymi konsekwencjami. Z tego względu bardzo ważne jest wdrożenie właściwego postępowania.

Postępowanie wstępne

W razie użądlenia konieczne jest natychmiastowe włączenie leczenia. W przypadku reakcji anafilaktycznych silniejszych niż reakcje skórne lekiem pierwszego wyboru jest adrenalina podana domięśniowo w boczną powierzchnię uda. Iniekcja w razie potrzeby może być powtórzona po 5–15 minutach [3]. U chorych przyjmujących -blokery, niereagujących na adrenalinę możliwe jest podanie glukagonu, jednak jest to postępowanie off-label [1]. Istotne jest też zastosowanie glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo w celu uniknięcia nawrotu reakcji [1, 3]. W razie reakcji ze strony skóry (zaczerwienienie, pokrzywka, niewielki obrzęk) lekami z wyboru są leki przeciwhistaminowe [1, 3]. Schemat postępowania w ciężkich reakcjach anafilaktycznych przedstawiono w tabeli 2.
Po wystąpieniu reakcji anafilaktycznej konieczne są leczenie i obserwacja w warunkach szpitalnych przez 8–24 godzin, nawet w razie wcześniejszego ustąpienia objawów, z uwagi na ryzyko nawrotu. Pacjent powinien też zostać zaopatrzony w adrenalinę w ampułkostrzykawce (dostępny jest preparat refundowany), a także w glikokortykosteroid doustny i leki przeciwhistaminowe. Podstawowy skład zestawu ratunkowego przedstawiono w tabeli 3.
Ważne jest, by przekazać pacjentowi informacje o sytuacjach, których należy unikać, aby zmniejszyć ryzyko kolejnego żądlenia.
Do zachowań potencjalnie niebezpiecznych można zaliczyć:
• przebywanie w okolicy kwitnących lub owocujących roślin, otwartych śmietników, pasiek, miejsc, w których mogą się znajdować gniazda owadów,
• używanie intensywnych zapachów (perfum, repelentów o silnym zapachu),
• noszenie odzieży w żywych kolorach,
• spożywanie posiłków na świeżym powietrzu, picie napojów z nieprzezroczystych pojemników,
• chodzenie boso.
Chory powinien także otrzymać instrukcję postępowania w razie ponownego użądlenia zawierającą następujące informacje [1, 3]:
• instrukcję usunięcia woreczka jadowego w razie użądlenia przez pszczołę (tab. 4),
• konieczność natychmiastowego przyjęcia leków doustnych z zestawu ratunkowego (tab. 3),
• listę objawów wskazujących na konieczność zastosowania adrenaliny (silny kaszel, chrypka, ciężki oddech, świsty, problem z przełykaniem śliny, trudności w mówieniu, osłabienie, nasilona wysypka, obrzęk ust lub języka),
• konieczność pilnego zawiadomienia pogotowia ratunkowego w przypadku zastosowania adrenaliny,
• odpowiednie ułożenie ciała (pozycja leżąca z uniesionymi kończynami dolnymi w razie wstrząsu, pozycja siedząca w razie objawów ze strony układu oddechowego),
• w miarę możliwości pozostawanie w towarzystwie innych osób.
Chorego po przebytej reakcji anafilaktycznej należy skierować na konsultację alergologiczną.

Postępowanie specjalistyczne

W trakcie konsultacji alergologicznej kluczowe jest ustalenie wskazań do immunoterapii swoistej. Jest to jedyny rodzaj leczenia, który może zapobiegać ponownym reakcjom ze skutecznością sięgającą 91–94% w przypadku immunoterapii jadem osy i ok. 77–84% jadem pszczoły [1]. Immunoterapia swoista jadem osy lub pszczoły odbywa się w warunkach szpitalnych. Składa się z kursu wstępnego, w czasie którego nabywana jest tolerancja na alergen, oraz terapii podtrzymującej polegającej na podaniu określonej, utrzymującej tolerancję dawki co kilka tygodni. Czas trwania immunoterapii jadami owadów błonkoskrzydłych to ok. 5 lat. Do immunoterapii kwalifikują się osoby z reakcjami anafilaktycznymi silniejszymi niż reakcje skórne z potwierdzoną w badaniach dodatkowych alergią (najczęściej punktowych testach skórnych i/lub alergenowo swoistych przeciwciałach IgE) [6]. Aby odpowiednio zaplanować immunoterapię, istotne jest ustalenie żądlącego owada. Charakterystyczne cechy owadów błonkoskrzydłych pozwalające na ich identyfikację podano w tabeli 5. Immunoterapia uznawana jest za metodę skuteczną i bezpieczną, istnieją jednak przeciwwskazania uniemożliwiające kwalifikację do tego leczenia (tab. 6). Należy pamiętać, aby także w trakcie immunoterapii pacjent był zabezpieczony zestawem ratunkowym, w tym adrenaliną.

Podsumowanie

W postępowaniu w alergii na jad osy najważniejsze są zabezpieczenie pacjenta w zestaw ratunkowy (adrenalinę, lek przeciwhistaminowy, glikokortykosteroid) oraz edukacja dotycząca unikania sytuacji związanych z wysokim ryzykiem żądlenia i objawów wymagających użycia adrenaliny. Istotne jest także skierowanie wybranych chorych na konsultację alergologiczną w celu oceny wskazań do immunoterapii.
1. Bilò MB, Pravettoni V, Bignardi D i wsp. Hymenoptera venom allergy: management of children and adults in clinical practice. J Investig Allergol Clin Immunol 2019; 29: 180-205.
2. Muraro A, Roberts G, Worm M i wsp. Anaphylaxis: guidelines from the European Academy of Allergy and Clinical Immunology. Allergy 2014; 69: 1026-1045.
3. Bilo MB, Cichocka-Jarosz E, Pumphrey R i wsp. Self-medication of anaphylactic reactions due to Hymenoptera stings-an EAACI Task Force Consensus Statement. Allergy 2016; 71: 931-943.
4. Bilo B, Rueff F, Mosbech H, Bonifazi F, Oude-Elberink J; EAACI Interest Group on Insect Venom Hypersensitivity. Diagnosis of Hymenoptera venom allergy. Allergy 2005; 60: 1339-1349.
5. Takazawa T, Oshima K, Saito S. Drug-induced anaphylaxis in the emergency room. Acute Med Surg 2017; 4: 235-245.
6. Sturm GJ, Varga EM, Roberts G i wsp. EAACI guidelines on allergen immunotherapy: Hymenoptera venom allergy. Allergy 2018; 73: 744-764.
7. Pitsios C, Demoly P, Bilò MB i wsp. Clinical contraindications to allergen immunotherapy: an EAACI position paper. Allergy 2015; 70: 897-909.
This is an Open Access journal, all articles are distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0). License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.