Original paper
Functioning and quality of life of patients with leg ulcers treated at dermatology wards

Introduction
Leg ulcers can be observed in 17-20% of the Polish population. The ratio of identified changes in women and men is 2 : 1 – 3 : 1. It is directly related to age and it rarely occurs before the age of 60. In over 50% of incidents ulcers remain for more than 9 months and over 2/3 are observed to relapse [1, 2]. Thus, leg ulcers are a serious problem, both therapeutic and social.
Skin ulceration is conditioned by genetic predisposition, factors connected with style of life and living conditions. Leg ulcers are often caused by various circulation disorders and sometimes precede other symptoms of a given disease.
About 90% of all ulcers are venous leg ulcers – in many cases they are triggered by varicose veins. The cause can also be cardiovascular diseases, diabetes or rheumatoid arthritis [3]. Venous ulcers are diagnosed much more often than arterial ulcers (about 5%). Another 5% are ulcers of a different type. Ulcerous changes provoke psychological discomfort, including depression, which leads to social isolation.
Much clinicians’ attention focused on this disorder stems from the widespread occurrence of the disease and high cost of treatment often exacerbated by incompetent ulcer nursing and improper life style. However, proper care requires not only good knowledge of clinical data but also e.g. knowledge about locomotion abilities, financial conditions, family relations, a given disease entity, ability to apply a dressing or assess observed changes and select appropriate intervention. Leg ulcers are a dermatological complaint but they also influence bio-psycho-social functioning of the patient.
According to Martinson and Wilkening [4] quality of life is connected to the way patients function in their natural and social environment. That is why social relations of individuals are equally important as their financial condition [5]. Aspects to be taken into consideration when assessing the effects of treatment are not only elimination of disease symptoms but also bio-psycho-social functioning of patients, their ability to take care of themselves and to play social roles.
The notion of quality of life is an important measure of patients' state of health. It covers various meanings. According to the World Health Organization quality of life is a personal, individual perception of one’s own life status in a cultural context, the system of values an individual lives by and with relation to self-assigned aims, expectations, patterns and anxieties, the degree of dependence on others, social relations and environmental factors [6].
Quality of life depends on the state of health – health-related quality of life (HRQOL) is a narrower notion than general quality of life that is about patient's assessment of the actual level of functioning and satisfaction in relation to the individual situation, and depends on the actual state of health [6]. According to Ryglewicz and Kuran [7] and De Walden-Gałuszko [8], HRQOL can be described as assessment of one’s own life situation during the disease and treatment period taken into consideration as an especially important factor.
Bańka [9] stresses that happiness, wellness and quality of life are results of individual development, i.e. the offspring of the process of constructing standards to compare information available in time on one hand and the product of the process (spread in time) of constructing judgments about life, judgments that are mental representations of life and regulators of the process of incoming information.
Quality of life assessment is usually based on analysis: physical functioning, psychological functioning, social functioning and life satisfaction. The foundation of proper care is to prepare a patient for self-care, bearing in mind factors related to ulcers such as age, co-morbidities, and loneliness. An individually planned educational process for each patient is required. Tasks of high importance for health care of aged people with leg ulcers are: minimizing functionality loss, sustaining the ability to perform basic life activities, and protecting against quality of life worsening.
Aim The aim of the work was to assess functioning and quality of life of patients with leg ulcers. The following research questions were put forward:
1. What is the clinical state of patients as measured by the Chronic Venous Insufficiency Questionnaire scale?
2. How do patients function and what is their quality of life in specific domains of the Chronic Venous Insufficiency Questionnaire scale?
3. Do social-demographic factors influence the assessment of functioning and quality of life?
Material and methods
The study group comprised patients diagnosed with chronic leg ulcers according to the CEAP (Clinical, Etiologic, Anatomic, Pathophysiologic) classification introduced by the American Venous Society and the International Society of Vascular Surgery in 1994 [10].
The research was conducted on patients of dermatological wards in J. Struś Hospital in Poznan, Regional Hospital in Juraszów Street in Poznan and Perzyny Regional Hospital in Kalisz. There were 85 patients in the group (51% were women). The mean age of patients was 63.97 ±12.76 years. All patients with chronic leg ulcers and without co-morbidity that could influence the quality of life assessment considerably were qualified to take part in the research. The research was conducted during the first days of patients' stay in hospital. In each case a written agreement to carry out a questionnaire was obtained.
Clinical condition was assessed with anamnesis and physical examination that allowed classification of the degree of venous insufficiency: clinical, aetiological, anatomical and pathophysiological classification. Moreover, occurrence and intensity of symptoms were assessed. Clinical symptoms were assessed with a score scale: patients with no symptoms got 0 points, patients with moderate symptoms got 1 point, and for symptoms such as pain, swelling, venous intermittent claudication, skin discoloration, or hypodermis inflammation the patient got 2 points.
The Polish version of the Chronic Venous Insufficiency Questionnaire (CIVIQ) scale [11] was used to assess functioning and quality of life of patients with leg ulcers. The CIVIQ scale has 20 questions that describe functioning and quality of life of patients – their physical activity, mobility, well-being and social activity. The first part of the CIVIQ scale is composed of questions about clinical assessment of patients. The scale also evaluates how the patient functions when affected by complaints specific to leg ulcers: swallowing, heavy legs, pain, problems with moving around and sleep disorders. The higher the score the better the functioning and life quality. The score range was from 0 to 100 points.
Statistical analysis
To describe average features of the study group and variables the following descriptive statistics were used: the mean, median, standard deviation and percentage ratio. Student’s t-test for independent variables was used to assess differences between groups and the results were tested with the non-parametric Mann-Whitney U test. The statistical significance level for this study was p < 0.05.
Results
Demographic and clinical characteristics of patients are presented in Table 1. Table 2 shows clinical symptoms according to the CIVIQ scale in women and in men. Clinical symptoms intensity was average. Although there was no significant difference between clinical symptoms intensity in women and in men, in the domain limitations in functioning and sleep disorders higher scores were found in men.
Assessment of functioning and life quality of patients was very low. The lowest average scores and bad assessment of functioning and life quality at the same time were obtained by patients, both women and men, in the domain of social activity, and next in the domain of mobility, well-being and physical activity. Gender of patients did not influence the assessment of functioning and life quality (Tab. 3). To find out whether age influences the assessment of functioning and quality of life, patients were divided into 6 age groups (Tab. 4).
Significant statistical differences in the assessment of functioning and quality of life were found in the domain of mobility between the oldest age group and the remaining ones. Significant statistical differences were also found in the mobility domain between single and married patients (Tab. 5). No significant difference, on the other hand, was found between assessment of functioning and quality of life of patients living with other people and patients living alone (Tab. 6). Assessment of the influence of education on functioning differed statistically significantly in the well-being domain between patients with primary and higher education. Patients with primary education functioned worse in the well-being domain. However, in the domain of social activity patients with primary education assessed their functioning and quality of life as better than did patients with secondary and higher education (Tab. 7).
Discussion
There have been no studies conducted in Poland, apart from those carried out in cooperation with pharmaceutical firms, on quality of life of patients with leg ulcers using a specific scale to assess functioning and quality of life of such patients. The frequency of occurrence of lesions and consequences stemming from the disease process, especially social isolation and developing depression, make it necessary to assess the life situation of these patients [12]. Hence, the aim of this research was to try to assess quality of life of patients with leg ulcers hospitalized within the Greater Poland region. Research has shown that patients suffer from significantly lowered functional and social activity, and bad well-being and lowered quality of life. Szewczyk et al. [13] reached the conclusion (based on research conducted in 2005) that over 80% of patients with chronic leg ulcers gave up developing their own interests, limited the frequency of social meetings and striking up new relations, and chose to spend their free time in the security of their own home because of their complaint. What is more, pain connected with ulcers in patients with chronic disease causes insomnia, tiredness, exhaustion and lack of energy, which often provokes depression. Similar findings, that support our results, can be found in the work of Jawień et al. [14]. They assessed functioning and bio-psycho-social limitations in patients with severe venous insufficiency of the leg. They observed that the group of patients they studied often suffered from depression, risk of falls and malnutrition. The main conclusion was that patients with leg ulcers are at higher risk of impaired social, emotional and physical (activity) functioning. In the western research Yamada and de Gouveia Santos [15], who used the Ferrans and Powers Quality of Life Index Questionnaire (QLI), found that patients with leg ulcers lived a good life, especially when it comes to family and the spiritual domain. The quality of life assessment is hugely influenced by religion and state of health, especially the ability to move around. They listed the following factors influencing bio-psycho-social problems of patients: pain, mobility limitation, depression, lowered well-being, sleep disorders, psycho-social suffering, difficulties with hygienic body maintenance, social isolation, and difficulties with taking up professional activity.
Pieper et al. [16] studied psycho-social adjustment, coping and quality of life of patients with leg ulcers. The research showed that domains such as environment and psycho-social disorders correlate with data obtained from a questionnaire that studied psycho-social adjustment of patients. Low quality of life is connected with problems at home, problems with walking and lowered well-being. Life quality evaluation and quality of life of patients with leg ulcers can help work out individual therapeutic programmes. This may serve as a valuable indicator when planning treatment, nursing care and environmental rehabilitation.
Conclusions
1. The study on evaluation of functioning and quality of life of patients with leg ulcers treated at dermatological wards showed hindered functioning and bad quality of life of patients. Mean scores that were used to describe the level of functioning and quality of life were within the range from 14.47 for the social activity domain to 27.88 for physical functioning. The severest limitations (stemming from bad clinical state) in the domain of functional health concerned activities such as performing housework, washing, shopping, and moving around. Limitations in the psychological domain were related to the feeling of being lonely and worrying.
2. Age and marital status of patients had an influence on limitations in functioning and evaluation of quality of life. Significant statistical differences were detected in functioning and quality of life evaluation in the domain of mobility between the oldest age group and the other groups, and between married patients and single patients.


References  
1. Zapalski S, Krasiński Z, Oszkinis G. Epidemiologia chorób żył. In: Ambulatoryjne leczenie chorób żył kończyn dolnych. Zapalski S, Oszkinis G (eds.). Via Medica, Gdańsk 2001.  
2. Rutherford RB, Padeberg FT Jr. Venous severity scoring: an adjunct it to venous assessment. J Vasc Surg 2000; 31: 1307-12.  
3. Silny W, Prokop J. Owrzodzenia goleni jako problem dermatologiczny. In: Ambulatoryjne leczenie chorób żył kończyn dolnych. Zapalski S, Oszkinis G (eds.). Via Medica, Gdańsk 2001.  
4. Martinson OB, Wilkeninga EA. Predicting overall life satisfaction: the role of life cycle and social psychological antecedents. Soc Indicat Res 1984; 14: 99-108.  
5. Spilker B. Introduction. In: Quality of life and pharmacoeconomics in clinical trials. Lippincott-Raven, Philadelphia 1996; 1-10.  
6. WHO. QOL: position paper from the World Health Organization. Coc Sci Med 1995; 41.  
7. Ryglewicz D, Kuran W. Jakość życia i oczekiwania terapeutyczne chorych na padaczkę. Epileptologia 2003; 11: 171-8.  
8. De Walden-Gałuszko K. Ocena jakości życia uwarunkowana stanem zdrowia. In: Jakość życia w chorobie nowotworowej. Meyza J (ed.). Centrum Onkologii, Warszawa 1997; 73-81.  
9. Bańka A. Psychologia jakości życia. SPA, Poznań 2005.
10. Gliński W. Postępowanie diagnostyczne, terapeutyczne i profilaktyka żylakowatych owrzodzeń podudzi. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Dermatologia 2000; 5.
11. Launois R, Reboul-Marty J, Henry B. Construction and validation of a quality of life questionnaire in chronic lower limb venous insufficiency (CIVIQ). Qual Life Res 1996; 5: 539-54.
12. Jaracz K, Wołowicka L, Bączyk G. Sytuacja życiowa i sprawność funkcjonalna osób w starszym wieku z zaburzeniami sprawności lokomocyjnej. Gerontol Pol 2001; 9: 26-30.
13. Szewczyk MT, Jawień A, Cierzniakowska K, et al. Ocena sprawności funkcjonalnej chorych z przewlekłą niewydolnością żylną i owrzodzeniem goleni. Post Dermatol Alergol 2005; XXII: 265-270.
14. Jawień A, Szewczyk MT, Kędziora-Kornatowska K, et al. Functional and biopsychosocial restrictions among patients with a venous ulcer. Arch Med Sci 2006; 1: 36-41.
15. Yamada BF, Conceicado de Gouveia Santos L. Quality of life of individuals with chronic venous ulcers. Health Manag Publ 2005; 17: 178-89.
16. Pieper B, Szczepaniak K, Templin T. Psychosocial adjustment, coping, and quality of life in persons with venous ulcers and history of intravenous drug use. J Wound Ostomy Continence Nurs 2000; 27: 227-37.

Wstęp
W Polsce owrzodzenia podudzi występują u 17–20% populacji. Stosunek rozpoznawanych zmian u kobiet i mężczyzn wynosi 2 : 1–3 : 1. Choroba bezpośrednio wiąże się z wiekiem, rzadko występuje przed 60. rokiem życia. W ponad 50% przypadków owrzodzenie utrzymuje się powyżej 9 mies., a u ponad 2/3 zdarzają się nawroty [1, 2], dlatego też owrzodzenia podudzi stanowią poważny problem terapeutyczny i społeczny.
Powstawanie owrzodzeń jest uwarunkowane predyspozycjami genetycznymi, czynnikami związanymi z trybem i warunkami życia. Owrzodzenia podudzi często towarzyszą chorobom układowym, niekiedy poprzedzając występowanie pozostałych objawów danej choroby.
Około 90% wszystkich owrzodzeń stanowią owrzodzenia podudzi pochodzenia żylnego – w wielu przypadkach powstają jako następstwo żylaków podudzi. Przyczyną mogą być ponadto choroby tętnic, cukrzyca lub reumatoidalne zapalenie stawów [3]. Owrzodzenia tętnicze stwierdza się znacznie rzadziej niż żylne (ok. 5%); 5% stanowią owrzodzenia innego pochodzenia. Zmiany owrzodzeniowe powodują dyskomfort psychiczny z depresją włącznie, co przyczynia się do izolacji społecznej.
Rozpowszechnienie choroby oraz koszty leczenia wynikające często z nieumiejętności pielęgnowania owrzodzenia oraz prowadzenia nieodpowiedniego stylu życia powodują duże zainteresowanie klinicystów tym schorzeniem. Właściwe sprawowanie opieki wymaga jednak nie tylko znajomości danych klinicznych, lecz także np. możliwości lokomocji, warunków materialnych, więzi rodzinnych, wiedzy o danej jednostce chorobowej, umiejętności zmiany opatrunku, oceny obserwowanych zmian i doboru odpowiednich interwencji.
Owrzodzenia podudzi są niewątpliwie problemem dermatologicznym, ale mają również wpływ na funkcjonowanie biopsychospołeczne chorych.
Według Martinsona i Wilkeninga [4] jakość życia wiąże się ze sposobem, w jakim pacjent funkcjonuje w środowisku naturalnym i społecznym, dlatego związki jednostki ze środowiskiem są równie ważne jak stan jego dobrobytu [5]. Oceniając efekty leczenia, należy zwracać uwagę nie tylko na eliminację objawów choroby, lecz także na biopsychospołeczną wydolność pacjenta do sprawowania samoopieki oraz pełnienia ról społecznych.
Pojęcie jakości życia jest ważnym miernikiem stanu zdrowia pacjentów. Ma ono wiele znaczeń. Według Światowej Organizacji Zdrowia jakość życia określa się jako: osobiste, indywidualne postrzeganie własnej pozycji życiowej w kontekście kulturowym, systemie wartości, w którym żyje człowiek oraz w odniesieniu do stawianych sobie celów, posiadanych oczekiwań, wzorców i obaw, stopnia zależności od otoczenia, relacji społecznych oraz cech środowiska [6].
Jakość życia zależna od stanu zdrowia – Health Related Quality of Life (HRQOL) – jest węższym pojęciem niż ogólna jakość życia, która dotyczy oceny dokonanej przez pacjenta dotyczącej aktualnego poziomu funkcjonowania i satysfakcji w odniesieniu do przyjętej przez niego sytuacji indywidualnej, w zależności od obecnego stanu zdrowia [6]. Według Ryglewicz i Kuran [7] oraz De Walden-Gałuszko [8], HRQOL można określić jako ocenę własnego położenia życiowego dokonaną podczas choroby i leczenia, uwzględniającą ich szczególną rolę.
Bańka [9] podkreślał, że szczęście, dobrostan i jakość życia to efekt rozwoju jednostki, czyli skutek procesu konstruowania standardów porównań dla osiągalnych w czasie informacji oraz wypadkowa rozłożonego w czasie procesu konstruowania sądów o życiu, będących mentalnymi reprezentacjami życia i regulatorami procesu przetwarzania napływających informacji.
Ocena jakości życia opiera się zazwyczaj na analizowaniu: funkcjonowania fizycznego, psychicznego, społecznego i satysfakcji z życia. Podstawą właściwej opieki jest przygotowanie pacjenta do samoopieki, uwzględniające czynniki sprzyjające owrzodzeniom podudzi, m.in. wiek, choroby współistniejące i osamotnienie. Wymagane jest indywidualne zaplanowanie procesu edukacyjnego dla każdego pacjenta.
Ważnymi zadaniami opieki zdrowotnej nad osobami w wieku starszym z owrzodzeniami podudzi są: zminimalizowanie utraty funkcjonalności, utrzymanie zdolności do samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życiowych oraz ochrona przed pogorszeniem się jakości życia.
Cel
Celem pracy jest ocena funkcjonowania i jakości życia chorych z owrzodzeniami kończyn dolnych. Postawiono następujące pytania badawcze: Jaki jest stan kliniczny badanych wg skali Chronic Venous Insufficiency Questionnaire (CIVIQ)? Jakie jest funkcjonowanie i jaka jest jakość życia badanych w poszczególnych ocenianych dziedzinach skali CIVIQ? Czy na oceny funkcjonowania i jakość życia wpływają czynniki społeczno-demograficzne?
Materiał i metody
Grupę badaną stanowili chorzy, u których zdiagnozowano przewlekłe owrzodzenia podudzi wg klasyfikacji CEAP (Clinical, Etiologic, Anatomic, Pathophysiological Classification), przyjętej przez American Venous Society i International Society of Vascular Surgery w 1994 r. [10].
Badania przeprowadzono wśród pacjentów oddziałów dermatologicznych Szpitala im. J. Strusia w Poznaniu, Szpitala Wojewódzkiego przy ul. Juraszów w Poznaniu oraz Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. Ludwika Perzyny w Kaliszu. Liczebność grupy wynosiła 85 chorych (51% stanowiły kobiety), a średnia wieku badanych 63,97 ±12,76 r. Do badań zakwalifikowano wszystkich pacjentów z przewlekłym owrzodzeniem podudzi bez współistniejących innych chorób, których obecność w istotny sposób mogłaby wpłynąć na ocenę jakości życia. Badanie wykonywano w pierwszych dniach pobytu chorego na oddziale. W każdym przypadku uzyskiwano pisemną zgodą chorego na przeprowadzenie ankiety.
Stan kliniczny oceniano na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego, w wyniku którego dokonano klasyfikacji stopnia niewydolności żylnej: klinicznej, etiologicznej, anatomicznej i patofizjologicznej. Analizowano ponadto występowanie i nasilanie się objawów. Objawy kliniczne oceniano za pomocą skali punktowej: gdy nie stwierdzono objawów, chory otrzymywał 0 pkt, jeśli zaobserwowano miernie wyrażone objawy, chory otrzymywał 1 pkt, natomiast w przypadku występowania takich objawów, jak: ból, obrzęk, żylne chromanie przystankowe, przebarwienie skóry, zapalenie tkanki podskórnej, choremu przypisywano 2 pkt.
Do oceny funkcjonowania i jakości życia chorych z owrzodzeniami podudzi wykorzystano polską wersję skali CIVIQ [11]. Skala CIVIQ obejmuje 20 pytań, które opisują funkcjonowanie i jakość życia chorego w zakresie aktywności fizycznej, mobilności, samopoczucia oraz aktywności społecznej. Pierwsza część skali CIVIQ zawiera pytania dotyczące oceny klinicznej badanych. Skala ocenia ponadto funkcjonowanie pacjenta z uwzględnieniem odczuwanych dolegliwości, specyficznych dla owrzodzenia podudzi: obrzęków, ociężałości nóg, bólu, trudności w poruszaniu się i zaburzeń snu. Im wyższa punktacja, tym lepsze jest funkcjonowanie i lepsza jakość życia. Zakres punktacji wynosił 0–100 pkt.
Analiza statystyczna
Do charakterystyki badanych grup i zmiennych posłużono się następującymi miarami statystyki opisowej: średnie, mediany, odchylenie standardowe i frakcje procentowe. W celu oceny różnic pomiędzy wyróżnionymi grupami zastosowano test t-Studenta dla zmiennych niezależnych, a wyniki potwierdzono nieparametrycznym testem U Manna-Whitneya. Jako poziom istotności przyjęto p < 0,05.
Wyniki
Charakterystykę demograficzną oraz kliniczną badanych przedstawiono w tabeli 1. W tabeli 2. zaprezentowano objawy kliniczne wg skali CIVIQ u kobiet i mężczyzn. Nasilenie objawów klinicznych mieściło się w przedziale wartości średnich. Mimo że nie stwierdzono statystycznie istotnej różnicy pomiędzy nasileniem objawów klinicznych u kobiet i mężczyzn, to jednak w dziedzinach ograniczenia w funkcjonowaniu oraz zaburzenia snu stwierdzono większe wartości u mężczyzn.
Oceny funkcjonowania i jakości życia badanych były bardzo niskie. Najmniejsze wartości średnie, a tym samym złe oceny funkcjonowania i jakości życia, otrzymali badani, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, w dziedzinie dotyczącej aktywności społecznej, następnie w dziedzinach dotyczących: mobilności, samopoczucia oraz aktywności fizycznej. Płeć badanych nie wpływała na oceny funkcjonowania i jakość życia (tab. 3.).
W celu uzyskania odpowiedzi, czy wiek wpływa na ocenę funkcjonowania i jakości życia, badanych podzielono na 6 grup wiekowych (tab. 4.). Stwierdzono istotne statystycznie różnice oceny funkcjonowania i jakości życia chorych w dziedzinie dotyczącej mobilności (sprawność fizyczna) pomiędzy najstarszą grupą wiekową a pozostałymi grupami wiekowymi. Również w zakresie mobilności zaobserwowano istotne statystycznie różnice pomiędzy badanymi będącymi w związku małżeńskim i niebędącymi w związku małżeńskim (tab. 5.). Nie wykazano natomiast istotnie statystycznej różnicy pomiędzy ocenami funkcjonowania i jakości życia pomiędzy badanymi zamieszkującymi z innymi osobami a badanymi prowadzącymi gospodarstwo domowe samotnie (tab. 6.). W ocenie dotyczącej wpływu wykształcenia na dziedziny funkcjonowania wykazano istotne statystycznie różnice dla badanych z wykształceniem podstawowym i wyższym w zakresie samopoczucia. Badani z wykształceniem podstawowym gorzej funkcjonowali w zakresie samopoczucia, natomiast w dziedzinie dotyczącej aktywności społecznej chorzy z wykształceniem podstawowym lepiej oceniali swoje funkcjonowanie i jakość życia niż badani z wykształceniem średnim i wyższym (tab. 7.).
Omówienie wyników
W Polsce poza badaniami prowadzonymi przy współpracy firm farmaceutycznych nie oceniano jakości życia osób z owrzodzeniami podudzi z wykorzystaniem specyficznej skali do badania funkcjonowania i jakości życia tych chorych. Częstość występowania zmian chorobowych oraz konsekwencje wynikające z przebiegu choroby, zwłaszcza izolacja społeczna i rozwijająca się depresja, przemawiają za koniecznością prowadzenia oceny sytuacji życiowych tych chorych [12]. Dlatego też celem badań była próba oceny jakości życia osób z owrzodzeniami podudzi hospitalizowanych w szpitalach w województwie wielkopolskim. W badaniach wykazano znacznie obniżoną aktywność funkcjonalną i społeczną, złe samopoczucie i obniżoną jakość życia chorych. Szewczyk i wsp. [13] na podstawie badań przeprowadzonych w 2005 r. stwierdzili, że ponad 80% chorych z przewlekłymi owrzodzeniami podudzi zrezygnowało z rozwijania własnych zainteresowań, a także zmniejszyła się częstość spotkań towarzyskich, nawiązywania nowych znajomości na rzecz spędzania czasu wolnego w zaciszu własnego domu z powodu dolegliwości. Ponadto ból związany z owrzodzeniem w przypadku osób z chorobą przewlekłą jest przyczyną bezsenności, zmęczenia, uczucia wyczerpania, braku energii, czego następstwem jest występowanie stanów depresyjnych. Podobne doniesienia, potwierdzające wyniki badań własnych, można znaleźć w pracy Jawień i wsp. [14]. Oceniali oni funkcjonowanie oraz biopsychospołeczne ograniczenia u osób z żylakowatością podudzi. Stwierdzili częste występowanie depresji w badanej grupie chorych, większe ryzyko upadków i niedożywienie. Głównym wnioskiem było stwierdzenie, że u pacjentów z owrzodzeniem podudzi występuje zwiększone ryzyko zaburzonego funkcjonowania w sferze społecznej, emocjonalnej oraz fizycznej (aktywności). W badaniach Yamada i de Gouveia Santos [15] stosujących kwestionariusz Ferrans and Powers Quality of Life Index (QLI) stwierdzono, że chorzy z owrzodzeniami podudzi wiodą życie na dobrym poziomie, zwłaszcza w obszarze rodzinnym i duchowym. Duży wpływ na ocenę jakości życia ma religia oraz stan zdrowia, zwłaszcza możliwość poruszania się. Wśród czynników wpływających na biopsychospołeczne problemy pacjentów wymieniono: ból, ograniczenie ruchomości, depresję, obniżone samopoczucie, zaburzenia snu, cierpienie psychospołeczne, trudności w utrzymaniu higieny ciała, izolację społeczną oraz trudności w podejmowaniu aktywności zawodowej.
Pieper i wsp. [16] badali psychospołeczne dostosowywanie, dawanie sobie rady oraz jakość życia pacjentów z owrzodzeniem podudzi. Wykazano, że takie dziedziny, jak środowisko oraz zaburzenia psychospołeczne, korelują z danymi uzyskanymi z kwestionariusza badającego dostosowanie psychospołeczne pacjentów. Niska jakość życia wiąże się z problemami w domu, trudnościami w chodzeniu oraz obniżonym samopoczuciem. Ocena sytuacji życiowej oraz jakości życia chorych z owrzodzeniami podudzi może się przyczynić do opracowania indywidualnych programów terapeutycznych. Może ona stanowić cenną wskazówkę w planowaniu leczenia, opieki pielęgniarskiej oraz rehabilitacji środowiskowej.
Wnioski
1. Badania nad oceną funkcjonowania i jakością życia chorych z owrzodzeniami kończyn dolnych chorych leczonych na oddziałach dermatologicznych wykazały utrudnione funkcjonowanie i złą jakość życia badanych. Wartości średnie, które posłużyły do opisu poziomu funkcjonowania i jakości życia, mieściły się w przedziale od 14,47 dla dziedziny dotyczącej aktywności społecznej do 27,88 dla dziedziny dotyczącej funkcjonowania fizycznego. Największe ograniczenia (wypływające ze złego stanu klinicznego) w dziedzinie zdrowia funkcjonalnego dotyczyły takich czynności, jak: wykonywanie prac domowych, pranie, robienie zakupów i przemieszczanie. Ograniczenia w dziedzinie psychicznej dotyczyły poczucia samotności i zamartwiania się.
2. Wiek i stan cywilny badanych miał wpływ na ograniczenia w funkcjonowaniu i ocenę jakości życia. Stwierdzono istotne statystycznie różnice w ocenie funkcjonowania i jakości życia chorych w dziedzinie dotyczącej mobilności (sprawność fizyczna) pomiędzy najstarszą grupą wiekową i pozostałymi grupami oraz pomiędzy chorymi będącymi i niebędącymi w związku małżeńskim. Zaobserwowano ponadto istotne statystycznie różnice dotyczące poziomu ograniczeń pomiędzy najstarszą grupą wiekową i pozostałymi grupami w zakresie sprawności intelektualnej.


Piśmiennictwo  
1. Zapalski S, Krasiński Z, Oszkinis G. Epidemiologia chorób żył. W: Ambulatoryjne leczenie chorób żył kończyn dolnych. Zapalski S. Oszkinis G (red.). Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2001.  
2. Rutherford RB, Padeberg FT Jr. Venous severity scoring: An adjunct it to venous assessment. J Vasc Surg 2000; 31: 1307-12.  
3. Silny W, Prokop J. Owrzodzenia goleni jako problem dermatologiczny. W: Ambulatoryjne leczenie chorób żył kończyn dolnych. Zapalski S, Oszkinis G (red.). Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2001.  
4. Martinson OB, Wilkeninga EA. Predicting overall life satisfaction: the role of life cycle and social psychological antecedents. Soc Indic Res 1984; 14: 99-108.  
5. Spilker B. Introduction. In: Quality of life and pharmacoeconomics in clinical trials. Philadelphia, Lippincott-Raven 1996; 1-10.  
6. WHO. QOL: position paper from the World Health Organization.Coc Sci Med 1995; 41.  
7. Ryglewicz D, Kuran W. Jakość życia i oczekiwania terapeutyczne chorych na padaczkę. Epileptologia 2003; 11: 171-8.  
8. De Walden-Gałuszko K. Ocena jakości życia uwarunkowana stanem zdrowia. W: Jakość życia w chorobie nowotworowej. Meyza J (red.). Centrum Onkologii, Warszawa 1997; 73-81.  
9. Bańka A. Psychologia jakości życia. SPA, Poznań 2005.
10. Gliński W. Postępowanie diagnostyczne, terapeutyczne i profilaktyka żylakowatych owrzodzeń podudzi. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Medipress Dermatologia 2000.
11. Launois R, Reboul-Marty J, Henry B. Construction and validation of a quality of life questionnaire in chronic lower limb venous insufficiency (CIVIQ). Qual Life Res 1996; 5: 539-54.
12. Jaracz K, Wołowicka L, Bączyk G. Sytuacja życiowa i sprawność funkcjonalna osób w starszym wieku z zaburzeniami sprawności lokomocyjnej. Gerontol Pol 2001; 9: 26-30.
13. Szewczyk MT, Jawień A, Cierzniakowska K i wsp. Ocena sprawności funkcjonalnej chorych z przewlekłą niewydolnością żylną i owrzodzeniem goleni. Post Dermatol Alergol 2005; 22: 265-70.
14. Jawień A, Szewczyk MT, Kędziora-Kornatowska K, et al. Functional and biopsychosocial restricions among patients with a venous ulcer. Arch Med Sci 2006; 1: 36-41.
15. Yamada BFA, de Gouveia Santos CL. Quality of life of individuals with chronic venous ulcers. Health Management Publication 2005; 17: 178-89.
16. Pieper B, Szczepaniak K, Templin T. Psychosocial adjustment, coping, and quality of life in persons with venous ulcers and history of intravenous drug use. J Wound Ostomy Continence Nurs 2000; 27: 227-37.