Przyszłość opieki długoterminowej w Polsce – zagrożenia i wyzwania
Redaktor: Patryk Dąbrowski
Data: 02.12.2021
Uczestnicy 3. edycji konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” uważają, że został zmarnowany kolejny rok, co oznacza, że problemy narastają, a rozwiązań nadal brakuje. Ich niepokój budzą nie tylko prognozy demograficzne, ale też zapowiedzi szukania dalszych oszczędności w opiece długoterminowej.
Tegoroczna odsłona konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” była rekordowa pod wieloma względami – od najwyższej, jak dotąd, liczby zarejestrowanych uczestników, poprzez rekordową liczbę panelistów, a także partnerów merytorycznych, patronów medialnych oraz honorowych, z Ministerstwem Zdrowia i Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej na czele.
– Tak duże zainteresowanie tym wydarzeniem jest dla nas najlepszym dowodem, że temat opieki długoterminowej odgrywa coraz bardziej istotną rolę w publicznym dyskursie – ocenia Magdalena Osińska-Kurzywilk, prezes Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”. – Martwi nas jednak brak woli spotkań i podjęcia dialogu ze strony resortu zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, na co podczas konferencji zwracali uwagę przedstawiciele wielu środowisk.
Po raz pierwszy w historii konferencji Koalicja przyznała i wręczyła nagrody za szczególny wkład w działania na rzecz rozwoju opieki długoterminowej w Polsce. Otrzymali je Mieczysław Augustyn, senator RP w latach 2005–2019 oraz dr Elżbieta Szwałkiewicz, wieloletnia konsultant krajowa ds. pielęgniarstwa osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych oraz prezes Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” w latach 2016–2020.
Deinstytucjonalizacja tak, ale w jakiej formie?
Niezwykle gorącym tematem podczas pierwszego dnia konferencji okazała się deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej, która wśród interesariuszy wywołuje tyle samo nadziei, co obaw, związanych głównie z kierunkami wdrażania zapowiadanych zmian. Deinstytucjonalizacja, niezależnie od tego, jaki ostatecznie przybierze w Polsce kształt, będzie musiała sprostać dwóm wzajemnie wpływającym na siebie wyzwaniom: po pierwsze zjawisku starzenia się społeczeństwa, a po drugie przemianom prawnym i społecznym z ostatnich lat, które zobowiązują między innymi do zapewnienia możliwości niezależnego życia w społeczności lokalnej. Większość ekspertów podkreślała, że wsparciu opieki instytucjonalnej powinny towarzyszyć usługi środowiskowe i wsparcie dzienne umożliwiające jak najdłuższe pozostawanie w warunkach domowych. A to z kolei wymaga zarówno zmian w organizacji opieki długoterminowej, jak i w jej finansowaniu.
O tym dyskutowali uczestnicy pierwszego panelu tematycznego pt. „Deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej – cele i wyzwania”, próbując między innymi odpowiedzieć na pytania, w jakim kierunku powinna iść reforma opieki długoterminowej, jaki kształt powinna przyjąć i kto powinien nią kierować. Z ankiety przeprowadzonej pod koniec panelu jednoznacznie wynika, że niemal połowa głosujących powierzyłaby kierowanie reformą opieki długoterminowej specjalnie powołanej do tego osobie lub instytucji, na przykład pełnomocnikowi rządu ds. deinstytucjonalizacji opieki długoterminowej.
Nierówność traktowania świadczeniodawców i świadczeniobiorców
Uczestników 3. edycji konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” szczególnie niepokoiły pogłębiająca się resortowość, poszukiwanie dalszych oszczędności w opiece długoterminowej, a także nierówność taktowania świadczeniodawców i świadczeniobiorców. Przykładem, który w tej kwestii wyjątkowo mocno wybrzmiał, jest zapowiedź radykalnej obniżki, nawet o 60 procent, taryf dla domowej, nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej.
– Szukanie oszczędności kosztem podmiotów, które z najwyższą troską świadczą usługi na rzecz pacjentów wymagających wspomagania oddechu respiratorem w warunkach domowych, a tym bardziej kosztem tych właśnie pacjentów, których według wypowiadających się podczas konferencji ekspertów będzie tylko przybywać, jest wyjątkowo ryzykowne – stwierdza dr Elżbieta Szwałkiewicz.
Podobnego zdania byli uczestnicy debaty poświęconej wentylacji mechanicznej, według których próba obniżenia taryf wcale nie przyniesie oszczędności, jako że nie uwzględnia rosnących kosztów wynagrodzeń personelu, sprzętu oraz transportu niezbędnego do wykonywania tego typu świadczeń. Co więcej, może prowadzić do dalszego spadku zainteresowania personelu medycznego świadczeniami domowego wspomagania oddechu za pomocą respiratorów.
Czarna przyszłość opieki instytucjonalnej
Wbrew obawom części przedstawicieli domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych i zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych, to nie deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej budzi ich największy niepokój. Jego źródłem jest raczej brak jakiejkolwiek komunikacji rządu z przedstawicielami zakładów opieki długoterminowej (DPS, ZOL, ZPO) oraz gwałtownie narastające problemy kadrowe związane choćby ze zmianą rozporządzeń w sprawie kompetencji opiekuna medycznego oraz podstawy programowej nauczania tego zawodu. Jeszcze więcej obaw środowiska budzą ogłoszone w tym roku nowe minimalne stawki wynagrodzeń dla personelu medycznego, które nie obejmują opieki społecznej (między innymi DPS), a w opiece zdrowotnej nie rekompensują gwałtownych wzrostów kosztów.
Podsumowania i wnioski
Zdaniem organizatorów podstawowym celem 3. edycji konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” było udostępnienie platformy do dyskusji możliwie jak najszerszemu spektrum interesariuszy.
– Jak zwykle mogliśmy liczyć na bardzo liczne grono przedstawicieli DPS, ZOL/ZPO i ośrodków pomocy społecznej na różnych szczeblach samorządu oraz oczywiście organizacji pacjenckich, nazywanych przez część środowiska „beneficjentami wsparcia” – wymienia Magdalena Osińska-Kurzywilk. – Czynny udział tych ostatnich był dla nas szczególnie ważny, bo zależało nam, jako organizacji pozarządowej skupiającej różne środowiska, by głos ostatecznych beneficjentów systemu opieki długoterminowej był wyraźnie słyszalny – dodaje.
Martwi jedynie to, że uczestnicy konferencji nie mogą ze spokojem patrzeć w przyszłość opieki długoterminowej. Widmo cięć i obniżek wyceny świadczeń oraz dramatyczna sytuacja kadrowa niepokoją zwłaszcza w kontekście demografii, która się nie zatrzymała, a wszystkie prognozy jednoznacznie wskazują, że osób wymagających długoterminowej, stałej pomocy będzie coraz więcej.
Wszystkie debaty oraz wyniki głosowań można odtworzyć na stronie:
www.opiekadlugoterminowa2021.pl
– Tak duże zainteresowanie tym wydarzeniem jest dla nas najlepszym dowodem, że temat opieki długoterminowej odgrywa coraz bardziej istotną rolę w publicznym dyskursie – ocenia Magdalena Osińska-Kurzywilk, prezes Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”. – Martwi nas jednak brak woli spotkań i podjęcia dialogu ze strony resortu zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, na co podczas konferencji zwracali uwagę przedstawiciele wielu środowisk.
Po raz pierwszy w historii konferencji Koalicja przyznała i wręczyła nagrody za szczególny wkład w działania na rzecz rozwoju opieki długoterminowej w Polsce. Otrzymali je Mieczysław Augustyn, senator RP w latach 2005–2019 oraz dr Elżbieta Szwałkiewicz, wieloletnia konsultant krajowa ds. pielęgniarstwa osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych oraz prezes Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” w latach 2016–2020.
Deinstytucjonalizacja tak, ale w jakiej formie?
Niezwykle gorącym tematem podczas pierwszego dnia konferencji okazała się deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej, która wśród interesariuszy wywołuje tyle samo nadziei, co obaw, związanych głównie z kierunkami wdrażania zapowiadanych zmian. Deinstytucjonalizacja, niezależnie od tego, jaki ostatecznie przybierze w Polsce kształt, będzie musiała sprostać dwóm wzajemnie wpływającym na siebie wyzwaniom: po pierwsze zjawisku starzenia się społeczeństwa, a po drugie przemianom prawnym i społecznym z ostatnich lat, które zobowiązują między innymi do zapewnienia możliwości niezależnego życia w społeczności lokalnej. Większość ekspertów podkreślała, że wsparciu opieki instytucjonalnej powinny towarzyszyć usługi środowiskowe i wsparcie dzienne umożliwiające jak najdłuższe pozostawanie w warunkach domowych. A to z kolei wymaga zarówno zmian w organizacji opieki długoterminowej, jak i w jej finansowaniu.
O tym dyskutowali uczestnicy pierwszego panelu tematycznego pt. „Deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej – cele i wyzwania”, próbując między innymi odpowiedzieć na pytania, w jakim kierunku powinna iść reforma opieki długoterminowej, jaki kształt powinna przyjąć i kto powinien nią kierować. Z ankiety przeprowadzonej pod koniec panelu jednoznacznie wynika, że niemal połowa głosujących powierzyłaby kierowanie reformą opieki długoterminowej specjalnie powołanej do tego osobie lub instytucji, na przykład pełnomocnikowi rządu ds. deinstytucjonalizacji opieki długoterminowej.
Nierówność traktowania świadczeniodawców i świadczeniobiorców
Uczestników 3. edycji konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” szczególnie niepokoiły pogłębiająca się resortowość, poszukiwanie dalszych oszczędności w opiece długoterminowej, a także nierówność taktowania świadczeniodawców i świadczeniobiorców. Przykładem, który w tej kwestii wyjątkowo mocno wybrzmiał, jest zapowiedź radykalnej obniżki, nawet o 60 procent, taryf dla domowej, nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej.
– Szukanie oszczędności kosztem podmiotów, które z najwyższą troską świadczą usługi na rzecz pacjentów wymagających wspomagania oddechu respiratorem w warunkach domowych, a tym bardziej kosztem tych właśnie pacjentów, których według wypowiadających się podczas konferencji ekspertów będzie tylko przybywać, jest wyjątkowo ryzykowne – stwierdza dr Elżbieta Szwałkiewicz.
Podobnego zdania byli uczestnicy debaty poświęconej wentylacji mechanicznej, według których próba obniżenia taryf wcale nie przyniesie oszczędności, jako że nie uwzględnia rosnących kosztów wynagrodzeń personelu, sprzętu oraz transportu niezbędnego do wykonywania tego typu świadczeń. Co więcej, może prowadzić do dalszego spadku zainteresowania personelu medycznego świadczeniami domowego wspomagania oddechu za pomocą respiratorów.
Czarna przyszłość opieki instytucjonalnej
Wbrew obawom części przedstawicieli domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych i zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych, to nie deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej budzi ich największy niepokój. Jego źródłem jest raczej brak jakiejkolwiek komunikacji rządu z przedstawicielami zakładów opieki długoterminowej (DPS, ZOL, ZPO) oraz gwałtownie narastające problemy kadrowe związane choćby ze zmianą rozporządzeń w sprawie kompetencji opiekuna medycznego oraz podstawy programowej nauczania tego zawodu. Jeszcze więcej obaw środowiska budzą ogłoszone w tym roku nowe minimalne stawki wynagrodzeń dla personelu medycznego, które nie obejmują opieki społecznej (między innymi DPS), a w opiece zdrowotnej nie rekompensują gwałtownych wzrostów kosztów.
Podsumowania i wnioski
Zdaniem organizatorów podstawowym celem 3. edycji konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce – dzisiaj i jutro” było udostępnienie platformy do dyskusji możliwie jak najszerszemu spektrum interesariuszy.
– Jak zwykle mogliśmy liczyć na bardzo liczne grono przedstawicieli DPS, ZOL/ZPO i ośrodków pomocy społecznej na różnych szczeblach samorządu oraz oczywiście organizacji pacjenckich, nazywanych przez część środowiska „beneficjentami wsparcia” – wymienia Magdalena Osińska-Kurzywilk. – Czynny udział tych ostatnich był dla nas szczególnie ważny, bo zależało nam, jako organizacji pozarządowej skupiającej różne środowiska, by głos ostatecznych beneficjentów systemu opieki długoterminowej był wyraźnie słyszalny – dodaje.
Martwi jedynie to, że uczestnicy konferencji nie mogą ze spokojem patrzeć w przyszłość opieki długoterminowej. Widmo cięć i obniżek wyceny świadczeń oraz dramatyczna sytuacja kadrowa niepokoją zwłaszcza w kontekście demografii, która się nie zatrzymała, a wszystkie prognozy jednoznacznie wskazują, że osób wymagających długoterminowej, stałej pomocy będzie coraz więcej.
Wszystkie debaty oraz wyniki głosowań można odtworzyć na stronie:
www.opiekadlugoterminowa2021.pl
